9 Kasım 2015 KAK – Kamu Açık-Kaynak Konferansı açılış Konuşması
Sayın Hocalarım, Sayın Yöneticiler, Kamu çalışanları, özgür yazılım meraklıları ve gönüllüleri, sayın basın mensupları ve netdaşlarım, hepinize selam ve saygılar sunar, Kamu Açık Kaynak Konferansına hoş geldiniz diyorum. Konferansa emek veren herkese teşekkür etmek isterim: Başta işin sahibi Tubitak ve Ulakbim’e, ev sahibimiz TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesine, Başbakanlık, Kalkınma Bakanlığı ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına, destek veren STK’lara ve eko-sistemdeki firmalara, hem oluşum sırasında fikir verdikleri, konuşma yaptıkları ve hem de stand açtıkları için teşekkür ederim.
Bu konferans fikri Açık Kaynak Danışma Kurulunda (AKDK) oluştu. Benim epeydir aklımdaydı. 1998 KamuNet konferansını hatırlayanlar, onun devamı olarak görebilirler. Sağ olsunlar, AKDK ve Ulakbim fikri benimsedi. Kamuoyunda, yer yer konferansı benim yaptığım algısı oluşmuş olabilir; bütün yükü ve masrafları Ulakbim karşıladı. Tüm emek onların. Biz AKDK ve firma temsilcileri fikir düzeyinde destek olduk, duyurulmasına katkı verdik.
Biz bu konferansla Açık-Kaynak/Özgür Yazılım eko-sistemi ile kamu bilişim yöneticilerini ve uzmanlarını bir araya getirerek kamuda açık kaynak/özgür yazılımların yaygınlaşmasını hızlandırmak, gelişmesine yardımcı olmak istiyoruz. Konferansın, bir bilgi ve deneyim paylaşımı, ortak akıl arayış ortamı olmasını istiyoruz. Kamu en büyük alıcı olarak sadece tasarruf ederek, verdiği hizmetin kalitesini geliştirerek ülkeye katkıda bulunmakla kalmayacak, tüm ülkeye açık-kaynak/özgür yazılım kullanımında önderlik edecektir. Ülkede yazılım sektörünün gelişmesine katkıda bulunacak, kaliteli bilişim personelinin yetişmesini teşvik edecektir.
Açık Kaynak Özgür Yazılım farkını hatırlatmama izin verin. ABD’de bu Free Software olarak başladı. Türkiye’de bir dönem “Serbest Yazılım” dedikten sonra “Özgür Yazılım” ifadesinde karar kıldık. Özgür Yazılım bedavadır, bu “free” nin bir anlamıdır. Free’nin bir diğer anlamı ise özgürlüktür. Bir yazılımın özgür olabilmesi için dört koşul gerekir: 1) kullanılmasında hiç bir kısıtlama olmaması: amaç, kullanıcı sayısı, süre, zaman gibi, 2) yazılımın kaynak kodlarını inceleyebilmek ve kendi gereksinimi için değiştirebilmek, 3) eşe dosta, başkalarına paralı ya da parasız dağıtabilmek, 4) yapılan değişiklikleri yayınlayabilmek, yani yazılımı geliştirip paylaşabilmek. Burada yazılımın sahibi değil, kullanıcının hakları, özgürlüğü öne çıkmaktadır. Sahibin hakları lisansla belli olur. Şu anda 60’ın üzerinde çok kullanılan lisans var. İki uçtan bahsedeyim. BSD lisansı, kimin ürettiği bilgisini tut, ama istediğin eklemeleri yap, ve onları gizle, bir başka deyişle, benim yazılımımdan kapalı kaynak kodlu bir yazılım üretebilirsin der. Öte yandan GPL, Genel Kamu Lisansı ise, benim yazılımım kamunun ortak malıdır, öyle kalmalıdır der. Yazılımı geliştirip, bir başkasıyla paralı/parasız paylaştınsa, kaynak kodunu vermek zorundasın. GPL de kullanıcının yetkisini kısamıyorsun. Her kullanıcı aynı yetkiye sahip. Açık Kaynak terimi ise esas olarak kaynak kodlarının açık olmasını, paylaşılmasını kapsar. Bazı kaynak kodunu görebildiğiniz yazılımlar, kendi gereksinimleriniz için bırakın değiştirmeyi, olduğu gibi derleyip kullanmaya bile izin vermez. Ama, açık-kaynak yazılımlarının büyük çoğunluğu özgür yazılımdır.
Peki bu insanlar nereden para kazanıyorlar; hizmetten, eğitimden, yazılımı ilgili kurum icin uyarlamaktan, ayarlamaktan para kazanıyorlar. Yazılım genelde ücretsiz, ama eğitim, destek ücretli. Size özel uygulama geliştirir, onu değişen gereksinimlere göre uyarlar, bakım yapar, eğitim verirler.
Dünyada ne kadar açık-kaynak/özgür yazılım var. Tam sayıyı bilmek mümkün değil, ama 3 yıl önce blackducksoftware.com 1 milyon yazılım olduğunu söyledi. Şu anda https://www.blackducksoftware.com/compliance/top-20-open-source-licenses
sayfasında 8500 webte 1 milyon yazılım projesinde 2400 farklı lisans olduğunu söylüyor, ve en çok kullanılan 20 tanesini listeliyor. GNU lisansları (%40), MIT %24, Apache %16, BSD %6, Perl %5. (Bir yazılıma birden çok lisans vermek mümkün) Microsoft’un lisansı var: Public %2, repicrocal <1 %. Yine basit bir sayım, 10 milyon geliştiricinin açık-kaynak özgür yazılım bağlantılı olduğunu gösteriyor. Firmalar, özgür yazılım geliştirseler bile Open Source (açık-kaynak) terimini tercih ediyorlar. Gartner “2016’ya kadar, Bilişim Firmaların %95’ı mission-kritik işlerinde özgür yazılım kullanacaklar, %50 yakın kurum ise açık-kaynak/özgür yazılımı edinmek ve kullanmak için strateji geliştirmiş olacak” diyor. Blackduck ve benzerleri, yazılım geliştirenlere, açık kaynak yazılım geliştirme konusunda danışmanlık yapıyor ve bu amaçla bir sürü araç geliştirmiş durumda. Açık-Kaynak/özgür yazılım türü yazılım geliştirmenin yararlarını firmalar fark etmeye başladı. Büyük projeler için pek çok firmanın katıldığı konsorsiyomlar kuruluyor. Openstack projesinde 177 ülke, 32 bin geliştirici/idari insan, 555 destekleyen firma ve 20M+ satır kod var. Openstack yüzlerce özgür yazılım üzerine kurulu’dur. Linux Vakfı pek çok işbirliği projesinin koordinatörü konumundadır. Bu işe yeni başladı ama şu anda 25 proje var. Bir tanesi hesaplama yazılımı olan R -projesidir, kısaca konferansta anlatılacak. Blackduck özgür yazılımların 300 milyar satırı bulduğunu söylüyor. Var olan yazılım parçalarının yeni projelerde kullanılması (code reuse) yazılımın geliştirmesinde %75 hız kazandıracağı belirtiliyor. Özgür yazılımlar nerede kullanıyor diye sorarsanız, aklınıza gelen her yerde. En başta internetle sembiyotik bir ilişki söz konusu. İnternet sayesinde bu kadar gelişti ve gelişiyor. Özgür yazılımlar birbirinin yüzünü görmeyen ve görme sansı olmayan pek çok kişinin ürünü.dür. Öte yandan internet esas olarak özgür yazılımlar üzerinde çalışıyor. Pek çok ticari ürün de özgür yazılım temelli. BSD lisansı buna uygun. GPL olanı kapatan bazı firmalar da oldu. Top 500 denen yüksek hesaplama bilgisayarların %99’u linux temelli. Linux Vakfının 25 projesinden biri otomobil için. Tüm araçlar yazılım kullanmaya başlıyor ve bunların çoğu linux ve benzeri özgür yazılımlar. Google, Amazon, Yahoo, facebook, twitter yoğun özgür yazılım kullanan ve katkı veren firmalar arasında. Özgür yazılımlar tasarrufun ötesinde önemli. Yazılım bir ülke için stratejik bir sektördür. Ulusal güvenlik ve kritik altyapılar, telefon, elektrik, finans, sağlık, ulaşım, .vs hepsi yazılıma bağlı. Yazılım da güvenlik karmaşık bir iştir. Özgür yazılımlarda güvenliği doğrulamak, kontrol etmek mümkündür. Yazılımda %100 güvenlik söz konusu değil, ama özgür yazılım daha güvenlidir. Özgür yazılımlar, bilişimci yetiştirmek için bulunmaz bir fırsattır. Milyonlarca örnek yazılım, sınırsız bir laboratuvardır. Ayrıca yazılım kullanabilen ürünlerde rekabet için de çok iyi olanaktır; hem geliştirme maliyeti çok daha düşüktür, hem de fiyatı artıran lisans ücretleri yoktur. Android’in pazardaki payı bu nedenledir. Samsung özgür yazılımları yoğun kullanan firmalardan biridir. Dell, HP, Apple gibi pek çok firma özgür yazılımlara destek veriyor. Açık Kaynak /özgür yazılımın temel felsefesi bilim ile aynıdır. Başkalarının yaptıkları üzerine kendi katkınızı kurarsınız ve bunu paylaşırsınız. Açık Erişim, açık ders malzemeleri, açık bilim, açık biyoloji, açık patent gibi pek çok proje bu felsefeden esinlenmiştir. Kültür sanat ürünlerinde Creative Commons da aynı ailedendir. Kak.org.tr de bir anket yapıldı. Amaç, kamunun gereksinim duyduğu alanlarda eğitim sağlamaktı. Ulakbim bunu yapmaya devam edecek. STK’lar olarak çeşitli etkinliklerde seminer ve kurslar yapıyoruz. Onları hatırlatmak isterim. Akademik Bilişimde, ab.org.tr, genelde şubatta olur, konferans öncesi 4 gün yoğun eğitim yapıyoruz. Geçen yıl 33 konuda, 39 sınıfta kurs yaptık. Ağustos ayında, 15 gün sürecek Linux Kampı yapıyoruz: kamp.linux.org.tr. Kampta linux sistem yönetimi, programlama, güvenlik, ağ yönetimi ve web kursları yapıyoruz. Bu iki etkinlikte üniversite ve kamuya öncelik veriyoruz. Bu yıl Akademik Bilişimde Linuxa başlangıç kursunu geniş tutmak, isteyen herkesi kabul etmek düşüncesindeyiz. Bunların dışında İnternet Konferansı, Linux ve Özgür Yazılım Günleri, Özgür Web Teknolojisi Günleri var. Bunların hepsinde yoğun özgür yazılımlar anlatılıyor. Kamunun gereksinim duyduğu kursları da açabiliriz. Cuma günü öğleden sonra bir Açık Oturum var. Sizlerin soruları, eleştirileri ve önerilerini dinleyip, cevaplamaya çalışacağız. Bu konferansı nasıl buldunuz, gelecek yıl nasıl yapalım, ve aklınızdaki başka sorulara cevap vereceğiz. Podyumda sadece Ulakbim, AKDK olmayacak. Firma temsilcileri de olacak. Bu bir geri besleme ve ortak akıl oturumu olacak. Gelin el birliği ile ülkemizde özgür yazılımı geliştirelim, ülkemizin kalkınmasına katkıda bulunalım.